Νησιά του Αιγαίου Πελάγους

Οινοπίων θάλασσα. Έτσι αποκαλούσαν οι αρχαίοι έλληνες το Αιγαίο Πέλαγος. Γιατί όταν θυμώνει παίρνει το χρώμα του οίνου. Στα νησιά του αρχιπελάγους παράγονται κρασιά με ένδειξη Ονομασίας Προέλευσης: Σάμος, Λήμνος, Σαντορίνη, Πάρος, Ρόδος και Τοπικοί οίνοι: Αιγαιοπελαγίτικος, Δωδεκανησιακός, Πλαγιές της Αμπέλου, Θαψανών,  Ικαρίας και Συριανός.

Λήμνος

Αμπέλια καλλιεργούσαν στη Λήμνο από την αρχαιότητα, και τα – τότε – κρασιά της τα θεωρούσαν σπουδαία, αντίστοιχα με αυτά της Χίου, της Θάσου και της Σκιάθου. Ο Ησίοδος, ο Αριστοτέλης κι άλλοι συγγραφείς αναφέρουν τη Λημνία άμπελο, η οποία σώζεται μέχρι και σήμερα. Δεν είναι άλλη από το Λημνιό, το ερυθρό σταφύλι που στο νησί το λένε Καλαμπάκι. Δίνει ενδιαφέροντα ερυθρά κρασιά γι’ αυτό και η καλλιέργεια του πέρασε κι απέναντι στη Χαλκιδική και σ’ άλλες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης. Το νησί είναι όμως γνωστό για τα λευκά του κρασιά. Το ξηρό Ο.Π.Α.Π. Λήμνος και το γλυκό Ο.Π.Ε. Μοσχάτος Λήμνου, με το Μοσχάτο Αλεξανδρείας να έχει την αποκλειστικότητα της ποικιλιακής τους σύνθεσης. Αυτό το σταφύλι κατάγεται προφανώς από τη Βόρεια Αφρική και η κύρια καλλιέργειά του ήταν για την παραγωγή επιτραπέζιων, φαγώσιμων δηλαδή σταφυλιών. Φαίνεται όμως πως στα φτωχά και ηφαιστιογενή εδάφη της Λήμνου προσαρμόστηκε πολύ καλά.

Η ποιότητα των κρασιών του εξαρτάται άμεσα από την καλλιέργειά του κι απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή γιατί στα θερμά καλοκαίρια της Λήμνου έχει την τάση να κατευθύνεται σε ψηλές ποσοτικές αποδόσεις καθώς και σε υψηλές περιεκτικότητες σακχάρων σε βάρος της οξύτητας. Όταν όμως καλλιεργηθεί με φροντίδα μας δίνει φρουτώδη και ισορροπημένα κρασιά.

Σάμος

Η ποιότητα των γλυκών σαμιώτικων κρασιών είναι γνωστή. Σ’ αυτή συμβάλλουν αφ’ ενός το ιδανικό οικοσύστημα, αφ’ ετέρου η μακρά εμπειρία στην οινοποίηση. Οι αμπελώνες της Σάμου βρίσκονται σχεδόν παντού στο νησί. Όσο όμως πλησιάζουμε στα βόρεια οι σχηματισμοί τους πυκνώνουν. Στενές ταράτσες, η μία πίσω από την άλλη σκαρφαλώνουν τις πλαγιές. Μερικές χωρούν μόνο δύο σειρές φυτών. Κάποιες βρίσκονται χαμηλά, στη γειτονιά της θάλασσας. Άλλες φτάνουν στα 900 μέτρα. Βεβαίως και είναι ψηλά, ας μη ξεχνάμε όμως πως η Σάμος στην ουσία είναι ένα ορεινό νησί και πως η δεύτερη σε ύψος κορυφή της, που φτάνει τα 1.160 μέτρα, λέγεται Άμπελος.

Οι πιο ενδιαφέροντες αμπελώνες βρίσκονται σε βορινές περιοχές, όπου δροσίζονται από τα μελτέμια που μετριάζουν την επίδραση των ψηλών θερμοκρασιών. Η ένταση των ανέμων είναι όμως δυνατή. Αναγκάζει τους αμπελουργούς να κλαδεύουν τα αμπέλια τους χαμηλά, να τα κρατούν κοντά στο έδαφος. Το σταφύλι που καλύπτει περισσότερο από το 95% του αμπελώνα της Σάμου είναι το λευκό Μοσχάτο (Muscat blanc a petits grains). Αυτό το μοσχάτο είναι τόσο διαδεδομένο στη νησιώτικη Ελλάδα που είμαστε σχεδόν βέβαιοι πως καλλιεργείται στο Αιγαίο από την αρχαιότητα και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Γαλλία. Αποκλειστικά απ’ αυτό παράγεται το κρασί Ο.Π.Ε. Σάμος, ενώ το 1982 παραχωρήθηκε και η ένδειξη Σάμος Grand cru για τα κρασιά που προέρχονται από συγκεκριμένους επιλεγμένους αμπελώνες.

Σαντορίνη

Ο Σαντορινιός αμπελώνας είναι σίγουρα ιδιόμορφος. Πρώτα απ’ όλα είναι ο πιο γηραιός στον Ελλαδικό χώρο, μερικά αμπέλια μπορεί να είναι και 300 χρόνων. Κι’ αυτό γιατί η φυλλοξήρα δεν έφτασε ποτέ εδώ. Ευτυχώς το αμμώδες έδαφος του νησιού δεν την ευνοεί. Σ’ αυτή τη γη, τη καλυμμένη με λάβα, ελαφρόπετρα, σκουριά και στάχτη από τις εκρήξεις του ηφαιστείου, καλλιεργούνται τ’ αμπέλια. Η ζωή τους δεν είναι από τις πιο εύκολες. Έχουν να αντιμετωπίσουν σοβαρή ανομβρία, καθώς στο νησί σπάνια βρέχει. Και τους βοριάδες που φυσούν ανελέητοι. Σαρώνουν τα πάντα. Για όλα όμως υπάρχει λύση. Έτσι η θεόσταλτη πυκνή νυχτερινή ομίχλη που «ανεβαίνει» από την καλντέρα τους προσφέρει την υγρασία, ενώ οι αμπελουργοί μεριμνούν για τους ανέμους. Τα κλαδεύουν χαμηλά και τα πλέκουν σαν κοφίνια που μέσα τους προφυλάσσονται τα σταφύλια. Κι αν μιλήσουμε για στρεμματικές αποδόσεις, θα αναφέρουμε τις τρομακτικά χαμηλές των 300 – 400 κιλών ανά στρέμμα!

Το κυρίαρχο σταφύλι στη Σαντορίνη είναι το Ασύρτικο. Λευκό που διατηρεί αρκετά υψηλή οξύτητα ακόμη και στη πλήρη ωρίμανσή του. Απ’ αυτό φτιάχνουν οι οινοποιοί το ξηρό κρασί Ο.Π.ΑΠ. Ζωηρό, με έντονο χαρακτήρα αναγνωρίζεται από τη λεπιδωτή οξύτητα, τη γενναιόδωρη αλκοόλη, το πυκνό άρωμα εσπεριδοειδών και τη μεταλλική επίγευση. Ένα μοναδικό σύνολο. Στη σύνθεσή του κρασιού συμμετέχουν επίσης το Αθήρι και το Αηδάνι, άλλες δύο λευκές ποικιλίες του Αιγιαοπελαγίτικου αμπελώνα. Ενώ από Ασύρτικο και Αηδάνι φτιάχνεται το γλυκό Βισάντο. Διότι εκτός από τα ξηρά, το νησί έχει μεγάλη παράδοση και στα γλυκά κρασιά. Για την παραγωγή του Βισάντο, λιάζουν τα σταφύλια. Από την οινοποίηση αυτών των σταφυλιών και την παλαίωση των κρασιών σε δρύινα βαρέλια προκύπτει ένα γλυκό κρασί με χρυσαφένιο χρώμα, μαλακιά, βελουδένια γεύση και με αρώματα που θυμίζουν σύκα, μέλι, σοκολάτα.

Πάρος

Τα αμπέλια στην Πάρο «σέρνονται» πάνω στις στενές πεζούλες! Είναι όμως φυσικό. Τα δυνατά μελτέμια σαρώνουν όλες τις Κυκλάδες και οι παριανοί αμπελουργοί προστατεύουν μ’ αυτό το χαμηλότατο κλάδεμα τα σταφύλια τους. Στα χαμηλά, αμμώδη πεδινά καλλιεργούν τη βαθυκόκκινη Μαντηλαριά, το πιο διαδεδομένο ερυθρό σταφύλι του Αιγαίου. Αντίθετα, και στα ψηλότερα την παριανή λευκή Μονεμβασιά που προτιμά τα ύψη. Τα δύο σταφύλια οινοποιούνται μαζί, σε αναλογία 1:2, και δίνουν ένα κόκκινο κρασί που κυκλοφορεί ως Ο.Π.Α.Π. Πάρος.

Μύκονος

Οι αμπελώνες στο κοσμοπολίτικο ανεμοδαρμένο νησί στήθηκαν στο Μαράθι και στο Μοναστήρι της Παναγίας της Τουρλιανής στην Άνω Μεριά. Φυτεύτηκαν με αιγαιοπελαγίτικες ποικιλίες, Ασύρτικο, Αθήρι, Μονεμβασιά, Μαντηλαριά και παράγουν λευκούς, ροζέ και ερυθρούς  Αιγαιοπελαγίτικους Τοπικούς Οίνους.

Ρόδος

Τη φήμη των κρασιών της, η Ρόδος την οφείλει στο υπέροχο της κλίμα με τις πολλές ηλιόλουστες ημέρες. Το νησί απολαμβάνει τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια στην Ελλάδα. Και συγχρόνως αποφεύγει την υπερβολική ζέστη, γιατί οι ψηλές θερμοκρασίες μετριάζονται από τις θαλάσσιες αύρες που φυσούν από τον Μάιο ως τον Σεπτέμβριο. Αν προσθέσουμε και τις σημαντικές βροχοπτώσεις (διπλάσιες απ’ ότι στην Αττική) σε ιδιαίτερα συγκεντρωμένη περίοδο, καταλήγουμε σε κλίμα ευνοϊκό για την αμπελοκαλλιέργεια.

Ο αμπελώνας απλώνεται σε δύο ζώνες που διαφοροποιούνται από το υψόμετρο. Στην προνομιούχα ψηλή ζώνη, στις πλαγιές του όρους Αττάβυρος, οι αμπελουργοί διαμορφώνουν τα αμπέλια τους σε πεζούλες. Τα οποία αμπέλια, καθώς το νησί δεν γνώρισε τη φυλλοξήρα, είναι ηλικίας 50-60 χρόνων. Τα σταφύλια που κυρίως καλλιεργούνται είναι το Αθήρι και η Μαντηλαριά που εδώ τη λένε Αμοργιανό, οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες του Αιγαιοπελαγίτικου χώρου. Δίπλα τους συναντάμε το λευκό Μοσχάτο κι έναν ακόμη κλώνο του, το Μοσχάτο Trani. Τα κρασιά που παράγονται, Ονομασίας Προέλευσης Ρόδος και Τοπικοί Οίνοι, είναι λευκά και ερυθρά, ξηρά και γλυκά με πλούσιο χρώμα και δομή.

Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη μας πως η Ρόδος ήταν η πρώτη ελληνική περιοχή που έβαλε ντόπιο αφρώδες κρασί στα ποτήρια του Έλληνα. Και σήμερα αυτή η παράδοση, έχοντας ενισχυθεί με τεχνογνωσία και σύγχρονη τεχνολογία, μας δίνει αφρώδη κρασιά με φινέτσα και χαρακτήρα.

Κως

Σήμερα στην Κω παρατηρούμε την αναβίωση της μακρόχρονης οινοποιητικής παράδοσης  του νησιού από τον «μελάντανον» οίνον της αρχαιότητας. Οι αμπελώνες είναι φυτεμένοι με πολλές ποικιλίες, τις ελληνικές Αθήρι, Ασύρτικο, Μαλαγουζιά και τις διεθνείς: Chardonnay, Sauvignon Blanc, Merlot, Cabernet, Sauvignon, Grenache Rouge, Syrah, Tempranillo.