Το κρασί βρήκε στο γυαλί έναν πιστό οπαδό. Η γυάλινη φιάλη το ντύνει, σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα και ο διάφανος, κρυστάλλινος κόσμος των ποτηριών είναι ο καθρέφτης της ομορφιάς του.

Γυαλί, ένα αιώνιο υλικό

Το γυαλί, φυσικό και τεχνητό, έχει προσφέρει πολλές και σπουδαίες υπηρεσίες στην ανθρωπότητα. Το έχουμε πλάσει σε κάτοπτρα τηλεσκοπίων, σε ηλεκτρικούς λαμπτήρες, σε ποτήρια και σε βάζα, σε φιάλες, ακόμα και σε βώλους για να παίζουν τα παιδιά. Σαν φακός διορθώνει την όρασή μας και σαν καθρέπτης τη... ματαιοδοξία μας. Πότε όμως και πως ανακαλύφθηκε το γυαλί;

Η μεγάλη ανακάλυψη

Ο Ρωμαίος ιστορικός, Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, έγραψε ότι το γυαλί το ανακάλυψαν οι Φοίνικες ναυτικοί που είχαν ανάψει τη φωτιά τους σε μια αμμουδερή παραλία. Μη βρίσκοντας πέτρες για να στηρίξουν τα καζάνια τους, χρησιμοποίησαν μεγάλα κομμάτια νατρίου (ένυδρου ανθρακικού νατρίου) που τα μετέφεραν ως εμπόρευμα. Όταν το νάτριο ζεστάθηκε κι αναμίχθηκε με άμμο, σχηματίστηκε ένα παράξενο παχύρρευστο υγρό, «κι έτσι ξεκίνησε το γυαλί», έγραψε ο Πλίνιος.

Ωστόσο, η αρχαιολογική έρευνα τοποθέτησε την εφεύρεση του γυαλιού στην τρίτη χιλιετία π.Χ. και μάλλον στην περιοχή του σημερινού Ιράκ και της Συρίας. Μια συνταγή που βρέθηκε σε σφηνοειδή γραφή της αρχαίας Μεσοποταμίας συμβουλεύει: «Αναμείξτε 60 μέρη άμμο, 180 μέρη στάχτες από θαλασσινά φυτά και 5 μέρη κιμωλία, βάλτε τα στο καμίνι, και θα πάρετε γυαλί». Τα πράγματα είναι περίπου έτσι, αν και όχι τόσο απλά. Το φυσητό γυαλί και τα... άλλα. Το γυαλί εξελίχθηκε ως υλικό συντήρησης, μεταφοράς αλλά και διακόσμησης. Και η μεγάλη επανάσταση στην παραγωγή του, η οποία σηματοδότησε και τη ριζική αλλαγή στη συσκευασία, προέκυψε με την ανακάλυψη της τεχνικής του φυσητού γυαλιού. Ο τεχνίτης φυσούσε τη ρευστή γυάλινη μάζα μέσω ενός σωλήνα σε πήλινα καλούπια και έτσι της έδινε μορφή. Τα πρώτα εργαστήρια γυαλιού εγκαταστάθηκαν στη Γαλατία, στα μέσα του 1ου μετά Χριστόν αιώνα και συνέχισαν να δουλεύουν με αυτόν τον τρόπο μέχρι τον 17ο, δηλαδή μέχρι τη βιομηχανική περίοδο, όταν και συνέβη η επόμενη επανάσταση στον χώρο του γυαλιού και της συσκευασίας.

Η τεχνική τροποποιήθηκε και έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα εργοστάσια παραγωγής φιαλών από χοντρό γυαλί. Και πολύ αργότερα, στις αρχές του αιώνα που σε λίγο θα αποχαιρετήσουμε, ο Αμερικανός Owens κατασκεύασε την πρώτη αυτόματη μηχανή (1905). Σήμερα, η υψηλή τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα να παράγουμε μεγάλο αριθμό φιαλών σταθερών διαστάσεων, ομοιόμορφων και με τα επιθυμητά χαρακτηριστικά αντοχής. Το τέλος της χιλιετίας μας σηματοδοτείται από την ανάγκη του ανθρώπου για επιστροφή στη φύση, από την απαίτηση παραγωγής και χρήσης οικολογικών προϊόντων.Και το γυαλί είναι ένα υλικό που ικανοποιεί απόλυτα αυτή την απαίτηση. Είναι μια εφεύρεση ηλικίας τεσσάρων χιλιάδων ετών που, ωστόσο, εξακολουθεί να μας θαμπώνει με τη λάμψη της και να μας ξαφνιάζει με τις αμέτρητες εφαρμογές της. Γι’ αυτό και παραμένει αναντικατάστατη.

Η φιάλη του κρασιού

Η γυάλινη φιάλη είναι η επικρατέστερη συσκευασία του κρασιού. Κυρίως διότι του προσφέρει την απαραίτητη αδράνεια που του επιτρέπει να εξελίσσεται ομαλά στα σκοτάδια των κελαριών. Αρχικά όμως, σ’ εκείνες τις μακρινές εποχές που το γυαλί ήταν σπάνιο και δυσεύρετο αγαθό, τη φιάλη την χρησιμοποιούσαν μόνο για το σερβίρισμα του κρασιού. Ήταν βλέπετε πολύ ευαίσθητη για ν’ αντέξει στο υπόγειο κελάρι! Και μόνο όταν η τεχνολογία μας πρόσφερε ανθεκτικές φιάλες σε άφθονες ποσότητες, τις σφραγίσαμε με φελλό και τους δείξαμε άφοβα τον δρόμο για την αποθήκη. Μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα το σχήμα των φιαλών παραπέμπει άμεσα στην... κολοκύθα, που προκύπτει φυσικά από το φύσημα του γυαλιού.Έχουν επίπεδη βάση, οπότε στέκονται όρθιες. Βαθμιαία ωστόσο αρχίζουν να παίρνουν το κυλινδρικό σχήμα που γνωρίζουμε, για να μπορούν να στοιβάζονται πλαγιαστά στην κάβα και να πιάνουν λιγότερο χώρο. Σήμερα οι φιάλες του κρασιού παράγονται σε διάφορους διεθνώς αναγνωρισμένους τύπους, όπως είναι οι: Bordeaux, Βουργουνδίας, Flute, Mosel κ.ά. Η πιο γνωστή και διεθνώς παραδεδεγμένη περιεκτικότητα φιαλών είναι αυτή των 750 κυβικών εκατοστών (ml). Υπάρχουν και μικρότερες, των 375 και 500 ml, που κερδίζουν συνεχώς έδαφος και οπαδούς. Υπάρχει και η εξωτική Magnum του 1,5 λίτρου, η Jeroboam των 3 λίτρων, η Balthazar για τη σαμπάνια. Οι καταπληκτικές ιδιότητες του γυαλιού που το καθιστούν αναντικατάστατο.

Το γυαλί:

• διαμορφώνεται εύκολα
• είναι διάφανο
• είναι απόλυτα αδιαπέραστο από τους μικροοργανισμούς
• διαθέτει μεγάλη χημική αδράνεια
• είναι απόλυτα στεγανό στα αέρια και στα υγρά
• δεν προσδίδει οσμές ούτε γεύσεις
• διαθέτει καλή μηχανική και θερμική αντίσταση
• μπορούμε να το «εξοπλίσουμε» με αντι-υπεριώδη ιδιότητα, έτσι ώστε να αποφύγουμε την αλλοίωση των περιεχομένων προϊόντων από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλιακού φωτός
• είναι 100% ανακυκλώσιμο.